Ναῦς ὀνείρων: ΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΣΕΝΑΡΙΟ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ

1. TAYTOTHTA:

1.1 ΤΙΤΛΟΣ

«Μυκηναϊκός Πολιτισμός»

1.2 ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΣ:

Νίκου Ε. Ελένη

1.3 ΠΕΔΙΟ,ΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ,ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ:

Το διδακτικό σενάριο αναφέρεται στην 5^η και 6^η ενότητα του 2^ου κεφαλαίου του βιβλίου οργανισμού της α΄ Γυμνασίου με τίτλο « Η Εποχή του Χαλκού(3000-1100π.Χ)» και πραγματεύεται θέματα τα οποία έχουν σχέση γενικότερα με το μυκηναϊκό κόσμο και τη μυκηναϊκή θρησκεία και τέχνη. Ειδικότερα, άπτεται θεμάτων που σχετίζονται με την κοινωνικοπολιτική και οικονομική οργάνωση του μυκηναϊκού κόσμου, με το σύστημα γραφής των Μυκηναίων, με τις αιτίες δημιουργίας αλλά και κατάρρευσης του μυκηναϊκού μεγαλείου, με τις θρησκευτικές αντιλήψεις των Μυκηναίων και με την καλλιτεχνική απόδοση του κόσμου που τους περιτριγύριζε. Το συγκεκριμένο σενάριο αποτελεί διδακτική πρόταση για διδασκαλία και δεν έχει υλοποιηθεί στη σχολική αίθουσα.

Για την επιτυχή διεξαγωγή αυτού του σεναρίου εμπλέκονται οι εξής γνωστικές περιοχές:

Ιστορία: καλλιέργεια της ιστορικής σκέψης μέσα από τη διερεύνηση της ιστορικής περιόδου πριν από την εμφάνιση του Μυκηναϊκού Πολιτισμού.
Γεωγραφία: γνωριμία με τον ευρύτερο γεωγραφικό χώρο της Ελλάδα.
Γλώσσα: καλλιέργεια του προφορικού λόγου και διαλογικών μορφών επικοινωνίας, παραγωγή δομημένου γραπτού λόγου και διαχείριση πολλαπλών πηγών πληροφορίας.
Εικαστικά: ανάπτυξη της δημιουργικής έκφρασης των μαθητών.
ΤΠΕ: προσέγγιση των ΤΠΕ ως εργαλείων και πηγών μάθησης.

1.4 ΤΑΞΗ

Το σενάριο προβλέπεται να αξιοποιηθεί από τους μαθητές/τριες της α΄ τάξης Γυμνασίου Κερασοχωρίου, νομού Ευρυτανίας[αριθμός παιδιών οκτώ(8)].

1.5 ΑΠΑΙΤΟΥΜΕΝΟΣ ΧΡΟΝΟΣ:

Το σενάριο αναμένεται να υλοποιηθεί σε 8 διδακτικές ώρες ανάλογα με την αντιληπτική ικανότητα των μαθητών/τριών και τα επιμέρους προβλήματα που ενδεχόμενα να προκύψουν.

1.6 ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ :

ΠΡΟΑΠΑΙΤΟΥΜΕΝΕΣ ΓΝΩΣΕΙΣ ΚΑΙ ΔΕΞΙΟΤΗΤΕΣ:

· Οι μαθητές/τριες να έχουν διδαχτεί και να είναι σε θέση να γνωρίζουν τους δύο μεγάλους προϊστορικούς πολιτισμούς του Αιγαίου, τον κυκλαδικό και το μινωικό από τον οποίο οι Μυκηναίοι δέχτηκαν γόνιμες επιδράσεις. Να γνωρίζουν ότι και οι δύο αυτοί πολιτισμοί αναπτύχθηκαν παράλληλα της πρώιμης(3000/2800-2000/1900π.Χ) και μέσης(1900-1600π.Χ) Χαλκοκρατίας.

· Να διαθέτουν οπωσδήποτε βασικές δεξιότητες χρήσης του Η/Υ και επαρκή χειρισμό του διαδικτύου(φυλλομετρητής).

· Να γνωρίζουν τα βασικά χαρακτηριστικά της χρήσης των εκπαιδευτικών λογισμικών που περιλαμβάνονται στις δραστηριότητες του σεναρίου.

· Να χειρίζονται επαρκώς τα λογισμικά παρουσίασης Power Point και Prezi, καθώς και το λογισμικό επεξεργασίας και παραγωγής ταινιών Movie Maker.

2. ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ-ΙΔΕΑ ΣΕΝΑΡΙΟΥ:

Στη διδακτική πρόταση που ακολουθεί οι μαθητές έρχονται σε επαφή με τον Μυκηναϊκό Πολιτισμό τόσο μέσα στην παραδοσιακή τάξη όσο και μέσα στο εργαστήριο της Πληροφορικής αξιοποιώντας τις δυνατότητες του διαδικτύου. Έτσι, οι μαθητές έχουν τη δυνατότητα να περιηγηθούν διαδικτυακούς τόπους και να γνωρίσουν τον Μυκηναϊκό Πολιτισμό κάνοντας ευρεία χρήση της εικόνας και του ήχου, παρακολουθώντας βίντεο, παρατηρώντας τον Μυκηναϊκό Πολιτισμό σε τρισδιάστατη απεικόνιση και εικονική αναπαράσταση και πραγματοποιώντας «επισκέψεις» σε θολωτούς τάφους και ανάκτορα τόσο σε ελληνικά όσο και σε- εκτός των συνόρων μας- μουσεία και αρχαιολογικούς χώρους. Με το σενάριο αυτό οι μαθητές από τη μορφή της άμεσης διδασκαλίας οδηγούνται σε μορφές έμμεσης διδασκαλίας όπου η διδάσκουσα γίνεται η εποπτεύουσα μιας εκπαιδευτικής διαδικασίας με την οποία στοχεύει να οδηγήσει τους μαθητές σε γνώση με τη διευρυμένη σημασία του όρου. Η εκπαιδευτικός συντονίζει, εμψυχώνει και καθοδηγεί τους μαθητές/τριες της στην προσπάθεια κατάκτησης ψηφιακών και κριτικών γραμματισμών.

3. ΔΙΔΑΚΤΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ:

Ως προς το γνωστικό αντικείμενο:

Να έρθουν σε επαφή με το ευρύτερο φάσμα του Μυκηναϊκού Πολιτισμού.
Να αντιληφθούν τη σπουδαιότητα αποκρυπτογράφησης της Γραμμικής Β΄ για τον ελληνικό πολιτισμό.
Να κατανοήσουν τους λόγους εξάπλωσης αλλά και τις αιτίες που οδήγησαν σε παρακμή ένα τέτοιον σπουδαίο πολιτισμό.
Να θέτουν ερωτήματα και να δίνουν απαντήσεις σχετικές με τη διδασκόμενη ιστορική ύλη.
Να κατανοήσουν το μέγεθος της επίδρασης του μινωικού πολιτισμού στον μυκηναϊκό, αλλά και να αντιληφθούν τη δημιουργία του μυκηναϊκού τρόπου έκφρασης του πνευματικού και υλικού τους βίου.
Να γνωρίσουν οι μαθητές με επαγωγικό τρόπο τις ιδιαιτερότητες και το προηγμένο, για τα δεδομένα της εποχής, επίπεδο στο οποίο βρισκόταν ο μυκηναϊκός πολιτισμός
Να συνθέσουν μια ολοκληρωμένη, κατά το δυνατόν εικόνα, της καθημερινότητας των Μυκηναίων ,ανδρών και γυναικών, γνωρίζοντας την κοινωνικοπολιτική και οικονομική οργάνωσή τους μέσω της διερευνητικής-ανακαλυπτικής μάθησης.
Να γνωρίσουν τις θρησκευτικές πεποιθήσεις των Μυκηναίων και να είναι σε θέση να περιγράψουν τυπικά χαρακτηριστικά της τέχνης τους μέσα από αντιπροσωπευτικά δείγματα.
Να κατανοήσουν τη φυσική ροή των πραγμάτων, τις έννοιες της διαδοχής και της επανάληψης που διέπουν τις πράξεις του ανθρώπινου γένους και τη μέγιστη σημασία του αιτίου και του αποτελέσματος σ’ αυτές.
Να αντιληφθούν το εύρος της συνεργασίας των δύο επιστημών, ιστορίας και αρχαιολογίας. Ειδικότερα, να καταλάβουν πώς μέσα από την παρατήρηση των αρχαιολογικών ευρημάτων μπορεί η ιστορία να οδηγηθεί σε ασφαλή συμπεράσματα και να φωτίσει το απώτερο παρελθόν.

Ως προς τη διαδικασία μάθησης(μαθησιακοί-διδακτικοί):

Να δραστηριοποιηθούν στη διερευνητική-βιωματική(ανακαλυπτική) μάθηση.
Να αναπτύξουν την κριτική και δημιουργική τους σκέψη.
Να εξηγούν σύγχρονα γεγονότα στηριζόμενοι στις ιστορικές τους γνώσεις.
Να μάθουν να καλλιεργούν την αναλυτική και συνθετική τους ικανότητα, να οργανώνουν την ιστορική τους γνώση και να είναι σε θέση να την παρουσιάζουν γραπτά ή προφορικά.
Να ασκηθούν στην παρατήρηση και μελέτη ιστορικών πηγών και αρχαιολογικών ευρημάτων, στην ορθή προσέγγιση των τεκμηρίων, στην κατανόηση, ερμηνεία, ανάλυση, διασκευή, σύνθεση , διάκριση των γεγονότων, των μαρτυριών και των γνωμών, των αιτιών και των αφορμών.
Να αναπτύξουν πρακτικές ενσυναίσθησης ή συμπαθητικής κατανόησης(empathy), δηλαδή δεξιότητες να προσεγγίζουν με τη φαντασία τους πτυχές του ιστορικού «γίγνεσθαι».
Να οικοδομήσουν τη γνώση αναλαμβάνοντας κεντρικό και ενεργητικό ρόλο στη μαθησιακή διαδικασία αποτινάζοντας τον παθητικό ρόλο και την απραγία.
Να δημιουργήσουν κείμενο υπηρετώντας τις αρχές της επικοινωνιακής προσέγγισης/ σε επικοινωνιακό πλαίσιο.
Να αναπτύξουν δεξιότητες ομαδοσυνεργατικής μάθησης.
Να εκτιμήσουν της αποτελεσματικότητα της συνεργατικής μάθησης.
Να ασκηθούν στην πολύπλευρη και πολυπρισματική προσέγγιση του εκάστοτε γνωστικού αντικειμένου μέσα από τον εντοπισμό και τη σύγκριση πηγών.
Να εξοικειωθούν με τη διερεύνηση και επιλογή πληροφοριών μέσα από το πλούσιο υλικό του διαδικτύου ή μέσα από το πληροφοριακό υλικό που παρέχουν τα λογισμικά(ψηφιακός γραμματισμός).
Να καλλιεργήσουν την ικανότητα να σταχυολογούν και να αξιολογούν πληροφορίες ως προς τη χρησιμότητά τους(κριτικός γραμματισμός).
Να αναπτύξουν αυτενέργεια και να μάθουν να οικοδομούν μόνοι τους της γνώση.

Ως προς τη χρήση των νέων τεχνολογιών:

Στη διδακτική μεθοδολογία του μαθήματος της Ιστορίας προβλέπεται η ευρεία αξιοποίηση του εικονιστικού υλικού, καθώς και των παραθεμάτων και προφορικών ιστορικών μαρτυριών. Η ιστορική αφήγηση έχει περιοριστεί σε σχέση με τα παλιότερα βιβλία και έχει ενθαρρυνθεί η συμμετοχή των μαθητών στη διδακτική διαδικασία, έχει δηλαδή δοθεί ιδιαίτερη έμφαση στα πλεονεκτήματα της ενεργητικής, αποκαλυπτικής και διερευνητικής μάθησης. Η σχολική γνώση γίνεται πιο λειτουργική, πιο εύπεπτη από του μαθητές, όταν προσφέρεται σε περιβάλλοντα χώρο πλούσιο σε ερεθίσματα. Οι ΤΠΕ μπορούν να υποστηρίξουν δραστηριότητες συμβολικής έκφρασης, επικοινωνίας και αναζήτησης πληροφοριών στην ιστορία. Γενικότερα οι μαθητές πρέπει να καταλάβουν τη χρηστικότητα του υπολογιστή και του σχετικού λογισμικού ως μέσο διδασκαλίας ή ακόμη -χωρίς να είναι αναγκαίο-ως γνωστικό αντικείμενο (το ίδιο το λογισμικό δηλαδή), μέσα από απλές δραστηριότητες. Έτσι, μπορεί να επιτευχθεί η σύνδεση της παιδαγωγικής διάστασης της διδασκαλίας με την τεχνολογική. Επομένως, η χρήση των ψηφιακών μέσων δίνει στους μαθητές τη δυνατότητα:

Να εξοικειωθούν με τη διερευνητική μάθηση στο διαδίκτυο και να αποκτήσουν δεξιότητες ομαδοσυνεργατικής μάθησης.
Να κάνουν χρήση λογισμικών για την επεξεργασία και διαχείριση της πληροφορίας, την παραγωγή γνώσης και παραγωγή λόγου.
Να καλλιεργήσουν την πολυαισθητηριακή τους αντίληψη, δηλαδή να συμπληρώσουν τα φύλλα εργασίας αφού επεξεργαστούν και οργανώσουν τις οπτικο-ακουστικές πληροφορίες.
Να αποκτήσουν την ικανότητα αξιολόγησης των πληροφοριών του διαδικτύου καλλιεργώντας την αφαιρετική τους ικανότητα.
Να αποκτήσουν θετική στάση απέναντι στη χρήση των ΤΠΕ στη μαθησιακή διαδικασία.
Να συνειδητοποιήσουν ότι η μαθησιακή διαδικασία και διεργασία μέσω των ΤΠΕ, διαχέει τη γνώση και συμβάλλει στην υποστήριξη ενός Ανοιχτού, Διαπολιτισμικού, Δημοκρατικού, Ψηφιακού Σχολείου που βασίζεται στο διαπολιτισμικό μοντέλο συνεκπαίδευσης
Να προσεγγίζουν τις ΤΠΕ ως εργαλεία και πηγές μάθησης που τους εξασφαλίζουν εύκολη πρόσβαση σε πρωτογενείς και δευτερογενείς πηγές.
Να εξασκηθούν σε δεξιότητες που χρησιμοποιούνται στην επιστημονική έρευνα (όπως παρατήρηση, επιλογή και καταγραφή χρήσιμων πληροφοριών, σύγκριση και ερμηνεία, εμβάθυνση και διερεύνηση).

Επιπλέον:

Δίνουν τη δυνατότητα στους μαθητές με κατάλληλες προσομοιώσεις, βιντεοταινίες, ηχητικά ντοκουμέντα κ.τ.λ να αποκτήσουν ένα είδος βιώματος για κοινωνικοϊστορικές καταστάσεις που δεν έζησαν και να κατανοήσουν καλύτερα ιστορικούς όρους και έννοιες που θεωρούνται απαραίτητες για τον ιστορικό τους εγγραματισμό.
Παρέχουν τη δυνατότητα στους μαθητές να αποκτήσουν ψηφιακό και κριτικό γραμματισμό.

4. ΛΕΠΤΟΜΕΡΗΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΠΡΟΤΑΣΗΣ:

4.1 ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΟΙ:

Ομαδοσυνεργατική: Για το σενάριο αυτό προτείνεται το ομαδοσυνεργατικό σύστημα διδασκαλίας και μάθησης. Τα βασικά χαρακτηριστικά της ομαδοσυνεργατικής διδασκαλίας σχετίζονται με την εμπέδωση ενός ιδιαίτερου μαθησιακού κλίματος, στο οποίο σημαντική είναι η ανάπτυξη νέων διαπροσωπικών σχέσεων μεταξύ των μελών της ομάδας και η διαμόρφωση κατάλληλου ψυχολογικού κλίματος για την ενεργοποίηση των μελών της ομάδας από εσωτερικά κίνητρα μάθησης. Στην ομαδοσυνεργατική διδασκαλία χρησιμοποιούνται διερευνητικές στρατηγικές για την επεξεργασία του υλικού (Η. Ματσαγγούρας, 1998, 2002).

Διερευνητική: Ακολουθείται η καθοδηγούμενη διερεύνηση, κατά την οποία οι μαθητές ακολουθούν συγκεκριμένες υποδείξεις και εμπλέκονται σε διερευνητικές και συνεργατικές δραστηριότητες.

Βιωματική - ανακαλυπτική μάθηση με χρήση ΤΠΕ: Με κατάλληλες προσομοιώσεις(τρισδιάστατες απεικονίσεις και εικονικές αναπαραστάσεις), βιντεοταινίες, ηχητικά ντοκουμέντα, «επισκέψεις» σε αρχαιολογικούς χώρους και μουσεία δίνεται η δυνατότητα να αποκτήσουν οι μαθητές ένα είδος βιώματος, για κοινωνικοπολιτικές και οικονομικές καταστάσεις που δεν έζησαν, με άλλα λόγια να αισθανθούν ότι αποτελούν τη φυσική συνέχεια ενός παρελθόντος μέσω του οποίου μπορούν να διδαχτούν στάσεις ζωής.

Η μεθοδολογική προσέγγιση: Τα φύλλα εργασίας είναι έτσι μεθοδευμένα, ώστε οι μαθητές σταδιακά να οδηγηθούν στη βαθύτερη μελέτη και γνώση των θεμάτων που

επιλέχθηκαν για το σενάριο

Παιδαγωγική προσέγγιση :

Βασικές παιδαγωγικές αρχές που διέπουν το συγκεκριμένο διδακτικό σενάριο και τη χρήση λογισμικών είναι ο εποικοδομητισμός και η κοινωνιογνωστική/ κοινωνικοπολιτισμική προσέγγιση .

Σύμφωνα με τις αρχές του εποικοδομητισμού («κονστρουκτιβισμού» Dewey, Piaget) :

Ø δημιουργούμε τις συνθήκες αλλά αφήνουμε τους εκπαιδευόμενους να ανακαλύψουν, διαχειριστούν και επεξεργαστούν τις πληροφορίες ώστε να τις μετατρέψουν σε γνώση. Τα άτομα δεν αποτελούν παθητικό δέκτη γνώσης και η πραγματικότητα «κατασκευάζεται» κοινωνικά για αυτά ως αποτέλεσμα της αλληλεπίδρασης μεταξύ κοινωνικών/πολιτιστικών, πολιτικών, οικονομικών παραγόντων και του φυσικού περιβάλλοντος (Παρασκευόπουλος, Κορφιάτης, 2003).

Ø τοποθετούμε τη γνώση σε πολλαπλά πλαίσια προετοιμάζοντας για τη μεταφορά σε νέα πλαίσια

Ø δημιουργούμε τις συνθήκες ώστε να η ίδια πληροφορία να εξετάζεται από πολλές προοπτικές.

Ø ενθαρρύνουμε τους εκπαιδευόμενους να συνεργαστούν στην οικοδόμηση της γνώσης.

Οι εκπαιδευόμενοι «δομούν» τη νέα γνώση μέσα από διερευνητικές δραστηριότητες, αναπτύσσουν γνωστικές στρατηγικές (σύνδεση της νέας γνώσης

με τις προϋπάρχουσες) «μαθαίνοντας πώς να μαθαίνουν». Μία από τις προϋποθέσεις παρέμβασης και επίλυσης προβλημάτων είναι η καλλιέργεια της δεξιότητας να εφαρμόζεται η νέα γνώση σε καταστάσεις της πραγματικής ζωής. Έμφαση στην κοινωνική αλληλεπίδραση για τον μετασχηματισμό των πληροφοριών σε γνώση.

Σύμφωνα με τις κοινωνικοπολιτιστικές θεωρίες μάθησης (L. Vygotsky – A. Bandura) :

Ø θεμελιώδη ρόλο στην ανάπτυξη της γνώσης είναι η κοινωνική αλληλεπίδραση : τόσο η αλληλεπίδραση μεταξύ του ατόμου και των διαθέσιμων εργαλείων μάθησης (συνεργατικά περιβάλλοντα μάθησης που βασίζονται στο υπολογιστή) όσο και στην ίδια την αλληλεπίδραση και συνεργασία μεταξύ των μελών της ομάδας.

Σύμφωνα με τη θεωρία της «situated learning» /«τοπικά προσδιορισμένης μάθησης» (εναλλακτικές μεταφράσεις : «εμπλαισιωμένης» ή «καθιερωμένης» μάθησης), υπάρχουν «κοινότητες πρακτικής» που καθορίζουν τις προσωπικές αναπαραστάσεις των ατόμων και τις αξίες πίσω από αυτές. Επομένως :

Ø μέσα στην κοινότητα τα μέλη μοιράζονται ίδιες αξίες, πεποιθήσεις και πρακτικές και μαθαίνουν την ίδια στιγμή που ρυθμίζουν τη θέση τους στην ομάδα.

Ø η γνώση «κατασκευάζεται» δυναμικά και δε μεταφέρεται από το ένα άτομο στο άλλο : απαιτεί την κοινωνική αλληλεπίδραση και συνεργασία.

Ø η γνώση δεν προκύπτει από τη μετάδοση των πληροφοριών από το ένα άτομο στο άλλο, αλλά συνδέεται με την πρακτική που έχει ένα άτομο ως συνέπεια της θέσης του μέσα σε μια ομάδα (αδιαίρετη ενότητα του «τι κάνουμε» και «τι βλέπουμε»). Η αντίληψη για την πραγματικότητα προκύπτει από το «τι κάνουμε», «ποιους συναντάμε», «πώς αλληλεπιδρούμε μαζί τους», κλπ.

Ø ευνοϊκά μαθησιακά περιβάλλοντα είναι αυτά κατά τα οποία τα άτομα συμμετέχουν πραγματικά και εμπλέκονται σε καταστάσεις που έχουν συνέπειες για την πραγματική τους ζωή.

Η ενεργοποίηση της δυνητικής ανάπτυξης(Ζώνη Επικείμενης Ανάπτυξης) με τη βοήθεια της ομαδοσυνεργατικής μάθησης και της υποβοηθούμενης ανακάλυψης οδηγούν στην κατάκτηση της νέας γνώσης από το μαθητή.

ΣΥΜΒΑΤΟΤΗΤΑ ΜΕ ΑΠΣ ΚΑΙ ΔΕΠΠΣ:

Το σενάριο αυτό ανταποκρίνεται πλήρως στους γενικούς και ειδικούς στόχους του ΑΠΣ και ΔΕΠΠΣ. Σύμφωνα με το ΑΠΣ και ΔΕΠΠΣ γενικός σκοπός της διδασκαλίας της Ιστορίας είναι η ανάπτυξη της ιστορικής σκέψης, της ιστορικής συνείδησης και της κριτικής ικανότητας των μαθητών. Ο σκοπός της ιστορικής σκέψης και της ιστορικής συνείδησης συνδέεται με το γενικότερο σκοπό της εκπαίδευσης που αναφέρεται στην προετοιμασία συνειδητών πολιτών. Η ανάπτυξη ιστορικής σκέψης αφορά την κατανόηση των ιστορικών γεγονότων μέσα από την εξέταση αιτιών και αποτελεσμάτων, αφορά την κατανόηση των ποικίλων συνιστωσών της ιστορικής εξέλιξης. Η καλλιέργεια ιστορικής συνείδησης έχει σχέση με την κατανόηση της συμπεριφοράς του ανθρώπου σε συγκεκριμένες καταστάσεις και την εξασφάλιση των προϋποθέσεων για την εκδήλωση υπεύθυνης συμπεριφοράς στο παρόν και στο μέλλον.

4.2 ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΚΑΙ ΥΛΙΚΟΤΕΧΝΙΚΗ ΥΠΟΔΟΜΗ:

Η οργάνωση της διδασκαλίας μπορεί να πάρει τρεις βασικές μορφές:

-Εργασία με το σύνολο της τάξης

-Ατομική εργασία μαθητών /τριών,

-Εργασία των μαθητών/τριών σε ομάδες.

Κατά την ενασχόληση με τους Η/Υ οι μαθητές/τριες θα χωριστούν σε δύο(2) ομάδες των τεσσάρων ατόμων ανά υπολογιστή στο εργαστήριο της πληροφορικής. Σε κάθε ομάδα ανατίθεται σύμφωνα με το σενάριο συγκεκριμένη εργασία και οι μαθητές αναλαμβάνουν να την διεκπεραιώσουν σύμφωνα με τις αρχές της ομαδοσυνεργατικής μάθησης. Θα χρειαστούν το σχολικό εγχειρίδιο, πίνακα, ηλεκτρονικά ή και έντυπα φύλλα εργασίας, φυλλομετρητή. Επίσης, θα πρέπει:

· Οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές του σχολικού Εργαστηρίου Πληροφορικής να διαθέτουν πρόσβαση στο διαδίκτυο , να διαθέτουν υψηλή ταχύτητα σύνδεσης με browser Internet Explorer ή Mozilla Firefox ή Google Chrome, να έχουν εγκατεστημένο τον επεξεργαστή κειμένων( Word), τα προγράμματα παρουσίασης διαφανειών( Power Point και Prezi), το βοήθημα ζωγραφικής της Microsoft Office, τις εφαρμογές Youtube, Flash player, Cosmoplayer, Realplayer, Google Earth,Wordle, Tagxedo, DiagramDesigner, Hotpotatoes, ToonDoo,Sumopaint.

· H σχολική μονάδα να διαθέτει εκτυπωτή δικτύου, εκτυπωτή, βιντεοπροβολέα, φορητό υπολογιστή ή γωνία Η/Υ.

4.3 ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΗΣ ΤΑΞΗΣ:

Προετοιμασία & Ρόλος Εκπαιδευτικού:

Η εκπαιδευτικός πρέπει να έχει επισκεφτεί τις διευθύνσεις των κόμβων που προτείνονται, να έχει μια γενική ιδέα του υλικού και να έχει εντοπίσει τις περιοχές που θα πρέπει να κατευθύνει τους μαθητές του. Επιπλέον, να φέρει στην αίθουσα σχετικά βιβλία και να ετοιμάσει τα φύλλα εργασίας που θα χρειαστεί. Αναλαμβάνει τους ρόλους της εμψυχώτριας, της καθοδηγήτριας και της συντονίστριας των ομάδων και βοηθά τους μαθητές της να γίνουν οι ίδιοι φορείς της μάθησής τους. Προσπαθεί να εμφυσήσει την ερευνητική στάση έναντι της γνώσης, το ευρετικό πνεύμα και υιοθετεί το ρόλο της «κριτικού διαμεσολαβήτριας», δίνοντας ώθηση στους μαθητές της να εκφράσουν ελεύθερα τις απορίες τους και τους προβληματισμούς τους. Επίσης, υποστηρίζει-βρισκόμενη στο παρασκήνιο- τη διαδικασία ιστοεξερεύνησης, ανάλυσης, μελέτης και σύνθεσης του μαθησιακού υλικού παρέχοντας τις απαραίτητες διευκολύνσεις. Στηρίζει τους μαθητές της σε κάθε προσπάθειά τους και εξομαλύνει τυχόν δυσκολίες ώστε να προκύψει αποτέλεσμα εντός των καθορισμένων χρονικών ορίων συνοδευόμενο από ψυχική ευφορία εκ μέρους όλων των εμπλεκομένων. Συγκεντρώνει τα φύλλα εργασίας σε ηλεκτρονική μορφή ή και σε έντυπη, σε περίπτωση προβλήματος σύνδεσης με το διαδίκτυο, και ελέγχει την πορεία των εργασιών.

Μαθητών:

Οι μαθητές θα χωριστούν σε ομάδες για την αναζήτηση των πληροφοριών και την παρουσίαση του υλικού. Ο χωρισμός των μαθητών σε ομάδες γίνεται με κριτήρια τα ενδιαφέροντα, τις δεξιότητες, τις δυνατότητες χρήσης των νέων τεχνολογιών ή άλλων μηχανών. Οι ομάδες αυτές διακρίνονται από ανομοιογένεια(φύλου, επίδοσης, εθνικότητας) με σκοπό να αναπτυχθούν θετικές στάσεις σε ετερογενή περιβάλλοντα. Για τη συγκρότηση των ομάδων θα δοθούν και οκτώ (8)ερωτήσεις στους μαθητές σύμφωνα με το κοινωνιομετρικό σύστημα. Οι τέσσερις ερωτήσεις(4) θα αφορούν δραστηριότητες/σχέσεις των μαθητών εντός σχολείου και οι άλλες τέσσερις(4) δραστηριότητες/σχέσεις εκτός σχολείου τις απαντήσεις των οποίων η εκπαιδευτικός θα λάβει υπόψη της ώστε να μην δυσαρεστηθούν οι μαθητές από το χωρισμό των ομάδων αλλά και να τηρηθούν οι ισορροπίες για την αποτελεσματική λειτουργία των ομάδων. Οι ομάδες εργάζονται παράλληλα, τα μέλη των ομάδων αναλαμβάνουν συγκεκριμένες δράσεις , το σχέδιο δράσης κάθε ομάδας τροποποιείται ανάλογα με καινούργια δεδομένα που προκύπτουν και στις «συναντήσεις» των δύο ομάδων γίνεται ενημέρωση και ανατροφοδότηση καθώς και η σύνθεση του τελικού προϊόντος από την ενασχόληση με το θέμα.

Η κάθε ομάδα αποτελούμενη από τέσσερις(4) μαθητές θα ορίσει:

α. τον ένα υπεύθυνο για την πλοήγηση/ιστοεξερευνητή στο διαδίκτυο και συγκεκριμένα στις ιστοσελίδες που δίνονται. Επιπλέον, θα έχει και το ρόλο του χειριστή υπολογιστή για τη χρήση των εργαλείων web2.0.

β. το δεύτερο γραμματέα/συντάκτη. Αυτός θα έχει τα εξής καθήκοντα:

-Θα αντιγράψει το φύλλο εργασίας της ομάδας του σε ένα αρχείο του Word.

-θα κρατά σημειώσεις κάτω από κάθε ερώτηση.

-Σε συνεργασία με τους άλλους δύο θα συντάξει ένα κείμενο ή κείμενο με εικόνες ή θα δημιουργήσει μια παρουσίαση σε διαφάνειες κλπ, για να ανταποκριθεί με τον καλύτερο δυνατό τρόπο στο θέμα που έχει επεξεργαστεί η ομάδα.

γ. Τον τρίτο κριτικό αναγνώστη. Αυτός θα αναλάβει την πρώτη αξιολόγηση και σταχυολόγηση του έντυπου και ψηφιακού υλικού. Επίσης, θα αναλάβει και το ρόλο του διαμεσολαβητή για να διευκολύνει την επικοινωνία μεταξύ των υποομάδων.

δ. Τον τέταρτο συντονιστή και υπεύθυνο παρουσίασης. Αυτός θα αναλάβει να παρουσιάσει στους συμμαθητές του το προϊόν της εργασίας της ομάδας.

Και οι τέσσερις μαθητές κάθε ομάδας θα πρέπει να είναι έτοιμοι να απαντήσουν στις ερωτήσεις των συμμαθητών τους και της καθηγήτριας τους. Οι ρόλοι αυτοί να εναλλάσσονται στο μέσο της υλοποίησης της εκπαιδευτικής παρέμβασης ώστε να υπάρχει δικαιότερη κατανομή.

4.4 ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΗ ΠΟΡΕΙΑ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ:

ΑΦΟΡΜΗΣΗ

Οι μαθητές εισέρχονται στο χώρο του εργαστηρίου της Πληροφορικής, χωρίζονται σε ομάδες και η εκπαιδευτικός παρουσιάζει το γενικό στόχο της διδασκαλίας που είναι οι μαθητές να έρθουν σε επαφή με το Μυκηναϊκό Πολιτισμό και μετά το πέρας της διδασκαλίας να είναι σε θέση να συναρμολογούν βασικά στοιχεία του πολιτισμικού μυκηναϊκού ψηφιδωτού.

Από την ιστοσελίδα http://users.sch.gr//ipap/Ellinikos%20Politismos/Yliko/istoria/a-2-4-mikinaikos-Politismos.htm οι μαθητές θα χρησιμοποιήσουν τον χάρτη «Διαδραστικός χάρτης για τις μυκηναϊκές θέσεις» και πατώντας στις οδηγίες του υπομνήματος θα προσεγγίσουν διδακτικά τα μυκηναϊκά ανάκτορα .Οι μαθητές θα προσπαθήσουν να εντοπίσουν τα σπουδαιότερα μυκηναϊκά κέντρα και ιδιαίτερα τις Μυκήνες ώστε να τις συνδέσουν με την ονομασία που πήρε ο πολιτισμός. Έπειτα, καλούνται να πληκτρολογήσουν τη διεύθυνση https://maps.google.gr/maps/ms?msid=211419342126971463142.0004cb298aefc2e4f6eb7&msa=0&ll=37.230328,23.565674&spn=4.399241,10.821533 (χάρτες της Google), να εντοπίσουν το ανάκτορο των Μυκηνών και να περιηγηθούν πατώντας στο «Περιήγηση στο metis)

Η διδασκαλία χωρίζεται σε 5 φάσεις.

Α΄ Φάση (1 ώρα στην αίθουσα πληροφορικής):

Οι μαθητές μελετούν το εικονιστικό υλικό του βιβλίου(σς.29-34) και έρχονται σε μια πρώτη επαφή με το μυκηναϊκό κόσμο και τη μυκηναϊκή τέχνη και θρησκεία. Στη συνέχεια οι ομάδες ανοίγουν τον browser Internet Explorer ή Mozilla Firefox ή το Google Chrome και επισκέπτονται τις ιστοσελίδες:

http://digitalschool.minedu.gov.gr/

http://www.wordle.net/create

http://www.tagxedo.com

Οι μαθητές και των δύο ομάδων επισκέπτονται την ιστοσελίδα του Ψηφιακού σχολείου και με την υπόδειξη της εκπαιδευτικού οδηγούνται μέσω του καταλόγου μαθημάτων στο ηλεκτρονικό βιβλίο και στο κεφάλαιο 2 . Η πρώτη ομάδα καλείται να αντιγράψει και να επικολλήσει στην εφαρμογή wordle τις παραγράφους με πλαγιότιτλο «Κοινωνική, πολιτική και οικονομική οργάνωση». Η δεύτερη ομάδα καλείται να αντιγράψει και να επικολλήσει στην εφαρμογή tagxedo τις παραγράφους με πλαγιότιτλο «Η Γραμμική γραφή Β΄» και «Η εξάπλωση και κατάρρευση του μυκηναϊκού πολιτισμού». Η εκπαιδευτικός καλεί τους μαθητές/τριες να δημιουργήσουν 2 «σύννεφα» αποτελούμενα από 100 λέξεις το καθένα, ένα για κάθε ομάδα. Οι μαθητές/τριες αφήνονται ελεύθεροι να επιλέξουν όποια μορφή «σύννεφου» επιθυμούν.

Β΄ Φάση (1 ώρα στην τάξη):

Σε αυτή τη φάση η εκπαιδευτικός « εκμεταλλευόμενη» τις λέξεις-κλειδιά των

« σύννεφων» των δύο ομάδων, τις γράφει στον πίνακα και προσπαθεί με το εικονιστικό υποστηρικτικό υλικό του βιβλίου να εκμαιεύσει από τους μαθητές απαντήσεις . Ειδικά, για το περιεχόμενο της Γραμμικής Β΄ η εκπαιδευτικός θα δώσει σε φωτοτυπία το παράθεμα <<Οι πίνακες της Γραμμικής Β΄ γραφής>>(J. Chadwick, Ο Μυκηναϊκός κόσμος, μετ. Κ.Ν. Πετρόπουλος, εκδ. Gutenberg, σ. 29-30) και για την εξάπλωση και κατάρρευση των Μυκηναίων το παράθεμα της σ. 31 του σχολικού βιβλίου :<< Η Μυκηναϊκή Ελλάδα και ο έξω κόσμος>>[René Treuil, Οι πολιτισμοί του Αιγαίου, μετ. Όλγας Πολυχρονοπούλου(Καρδαμίτσα), σ.471] από τα οποία οι μαθητές/τριες μπορούν να εξάγουν πληροφορίες για το περιεχόμενο της Γραμμικής Β΄ και να «υποψιαστούν» έναν από τους λόγους που οδήγησαν στη μυκηναϊκή κατάρρευση. Τα αποτελέσματα που έδωσαν οι οπτικοποιημένες παράγραφοι, καθώς και ο σχολιασμός των δύο πηγών προσφέρουν στη διδάσκουσα τη δυνατότητα να συνομιλήσει με τους μαθητές της- σε γενικές γραμμές- για την κοινωνική, πολιτική και οικονομική οργάνωση του μυκηναϊκού κράτους, για το σύστημα γραφής τους, την εξάπλωση, την οικονομική ευημερία και την παρακμή του μυκηναϊκού πολιτισμού. Σ’ αυτό το σημείο η εκπαιδευτικός χρησιμοποιεί την γνωστή τεχνική της «αράχνης» γύρω από την οποία τοποθετούνται οι ερωτήσεις πότε/τι/γιατί/ποιος/πού/πώς. Η τεχνική αυτή οφείλεται στο Λατίνο φιλόσοφο Boethius που την επινόησε για να διευκολύνει τις δικαστικές έρευνες (6ος αιώνας μ.Χ.) αλλά διαμορφώνεται ως διδακτική τεχνική το 1995 από τον T. Buzan.

Γ΄ΦΑΣΗ(2 ώρες στην αίθουσα πληροφορικής):

Σ’ αυτήν τη φάση τα παιδιά βρίσκονται στην αίθουσα ηλεκτρονικών υπολογιστών του σχολείου. Η εκπαιδευτικός δίνει από ένα φύλλο εργασίας σε κάθε ομάδα και υπό την καθοδήγησής κάθε ομάδα αναλαμβάνει να μελετήσει τα εξής θέματα:

1^η ομάδα: Την κοινωνική, πολιτική και οικονομική οργάνωση των Μυκηναίων

2^η ομάδα: Τα θέματα της γραφής, της εξάπλωσής τους και της κατάρρευσής τους.

Τα φύλλα εργασίας θα είναι αναρτημένα και στο ιστολόγιο του σχολείου Κερασοχωρίου: «Η πηγή των νέων» το οποίο έχει δημιουργηθεί από την αρχή της περσινής σχολικής χρονιάς(2012-2013) από τους μαθητές σε συνεργασία με την εκπαιδευτικό στα πλαίσια του προγράμματος δημιουργίας «online» εφημερίδας. Για τη δημιουργία του ιστολογίου έχει προτιμηθεί το Πανελλήνιο Σχολικό Δίκτυο. Επίσης, οι μαθητές μοιράζονται και αποθηκεύουν το υλικό τους μέσω του αποθηκευτικού σύννεφου Dropbox.

Οι διευθύνσεις των διαδικτυακών τόπων θα βρίσκονται στα φύλλα εργασίας που είναι αναρτημένα στο ιστολόγιο, ώστε η ενεργοποίησή τους να γίνεται γρήγορα από τους μαθητές.

Στο τέλος της Γ΄ Φάσης και αφού οι δύο ομάδες έχουν ολοκληρώσει τις εργασίες στα φύλλα εργασίας γίνεται η πρώτη ολομέλεια κατά τη διάρκεια της οποίας οι μαθητές/τριες ενθαρρύνονται από την εκπαιδευτικό να εκφράσουν ελεύθερα τις απόψεις τους και να ανταλλάξουν πληροφορίες μέσω των διαμεσολαβητών. Επίσης, η εκπαιδευτικός συζητά με τους μαθητές/τριες όποιες δυσκολίες αντιμετώπισαν και εντοπίζονται τα κύρια σημεία των ενοτήτων που εξέτασαν. Η καθηγήτρια ζητά από τους μαθητές/τριες να ανοίξουν τη μηχανή αναζήτησης Mozilla Firefox ή Google Chrome ή Internet Explorer, να αναζητήσουν τον ιστόχωρο του Ψηφιακού Σχολείου και μέσω του καταλόγου μαθημάτων να αντιγράψουν και να επικολλήσουν στην εφαρμογή του Word την πέμπτη ενότητα του σχολικού βιβλίου. Έπειτα, ενώνει τις δύο ομάδες και τις καθοδηγεί έτσι ώστε οι γραμματείς-κατόπιν αλληλοσυνεννόησης-να υπογραμμίσουν ή να κάνουν με έντονη γραφή λέξεις-κλειδιά του μαθήματος και να προβούν σε διαφορετική παραγραφοποίηση της ενότητας τοποθετώντας τους κατάλληλους πλαγιότιτλους.

Δ΄ Φάση (2 ώρες στην αίθουσα πληροφορικής).

Σ ‘ αυτήν τη φάση οι μαθητές θα ασχοληθούν με το περιεχόμενο της 6^ης ενότητας που έχει τίτλο «Μυκηναϊκή Θρησκεία και τέχνη» και θα τους δοθούν νέα φύλλα εργασίας που θα κληθούν να επεξεργαστούν. Θα επισκεφτούν αρχαιολογικούς χώρους, το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, καθώς και διεθνούς φήμης μουσεία του εξωτερικού. Η ιστοσελίδα του Μουσείου Τέχνης του Χάρβαρντ θα είναι ήδη ενεργοποιημένη και ελαχιστοποιημένη από την εκπαιδευτικό, καθώς για τη δημιουργία Power Point χρειάζεται εγγραφή.

Συνοπτικά:

Η 1^η ομάδα θα ασχοληθεί με τα μυκηναϊκά ανάκτορα και τους θολωτούς τάφους.

Η 2^η θα ασχοληθεί με τη μυκηναϊκή τέχνη και θρησκεία.

Ε΄ Φάση( 1 ώρα στην αίθουσα πληροφορικής και 1 ώρα στην αίθουσα προβολών):

Σ΄ αυτή τη φάση αποτιμώνται τα αποτελέσματα της ομαδικής εργασίας και αξιολογούνται οι απαντήσεις που δόθηκαν στα φύλλα εργασίας της Δ΄ Φάσης. Στη δεύτερη συνεδρίαση της ολομέλειας ανταλλάσσονται οι απαραίτητες πληροφορίες, οι μαθητές διατυπώνουν τις απόψεις τους και τους προβληματισμούς τους και η εκπαιδευτικός ελέγχει την πορεία των εργασιών, κάνει τις τελευταίες παρατηρήσεις και διανέμει ένα κοινό φύλλο εργασίας προκειμένου να διαπιστώσει εάν οι μαθητές κατανόησαν τη σημασία και το εύρος του μυκηναϊκού πολιτισμού στην εξέλιξη της μετέπειτα ιστορικής πορείας και κατά πόσο επιτεύχθηκαν οι διδακτικοί, γνωστικοί και τεχνολογικοί στόχοι που τέθηκαν. Τέλος, οι ομάδες με το υλικό που έχουν συγκεντρώσει θα δημιουργήσουν παρουσίαση. Είναι ελεύθεροι να επιλέξουν όποιο πρόγραμμα παρουσίασης επιθυμούν(στους υπολογιστές του σχολείου έχουν εγκατασταθεί το Microsoft Power Point και το Prezi)

4.5 ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ

Στην προκειμένη περίπτωση η αξιολόγηση θα είναι αρχικά διαμορφωτική, καθώς η

καθηγήτρια θα παρακολουθεί, θα επιβλέπει, θα παρέχει υποδείξεις στις ομάδες. Με το πέρας της διαδικασίας θα γίνει τελική αξιολόγηση με άξονες το βαθμό επίτευξης των στόχων από κάθε ομάδα χωριστά και από το σύνολο της τάξης γενικότερα, τη λειτουργία και αποτελεσματικότητα των ομάδων, την επάρκεια του χρόνου, το ρόλο της εκπαιδευτικού, τη λειτουργικότητα του εργαστηρίου και των συγκεκριμένων εφαρμογών και τη συμβολή τους στην όλη μαθησιακή διαδικασία.

Τα φύλλα εργασίας των ομάδων, το κοινό φύλλο εργασίας, οι παρουσιάσεις των ομάδων και η διαλογική συζήτηση μέσα στην τάξη δίνουν τους δείκτες αξιολόγησης του σεναρίου και το βαθμό υλοποίησης των μαθησιακών και γνωστικών στόχων. Ειδικότερα θα εξετάσουμε αν το σενάριο:

Είχε ξεκάθαρους επιδιωκόμενους διδακτικούς στόχους, βασιζόταν σε καλά τεκμηριωμένη παιδαγωγική θεώρηση και ήταν σαφής η σύνδεση του με το αναλυτικό πρόγραμμα.
Διευκόλυνε τη διαθεματική προσέγγιση.
Ενίσχυσε τη διερευνητική, ομαδική και ενεργητική μάθηση.
Αξιοποίησε τις Τ.Π.Ε. χωρίς όμως να παραμερίζεται το σχολικό βιβλίο.
Παρέχει τη δυνατότητα στην εκπαιδευτικό να το επεκτείνει, είτε προσθέτοντας νέες δραστηριότητες στο ίδιο θεματικό πεδίο, είτε εφαρμόζοντας το σε άλλο γνωστικό αντικείμενο.

Στόχος είναι να επισημανθούν προβλήματα και να επιχειρηθούν βελτιωτικές αλλαγές κατά το σχεδιασμό και εφαρμογή επόμενου σεναρίου στο εργαστήριο.

5. ΑΛΛΕΣ ΕΚΔΟΧΕΣ:

ΕΠΕΚΤΑΣΗ ΤΟΥ ΣΕΝΑΡΙΟΥ

Οι μαθητές μπορούν να χρησιμοποιήσουν την εφαρμογή Google Earth για να εντοπίσουν πάνω στο χάρτη και άλλες περιοχές(Μαραθώνας, Ελευσίνα, Ιωλκός) που σχετίζονται με τον Μυκηναϊκό πολιτισμό.
Να επεκταθούν και στους παράλληλους πολιτισμούς που δημιουργήθηκαν την Εποχή του Χαλκού στην περιοχή της Μέσης Ανατολής και να διεξάγουν μία συγκριτική μελέτη που να αγκαλιάζει θέματα κοινωνικοπολιτικής και πολιτιστικής υφής.
Μπορούν να αναζητήσουν πρόσθετους διαδικτυακούς τόπους για τον μυκηναϊκό πολιτισμό επικεντρώνοντας σε ιστορικά ντοκιμαντέρ.
Μπορούν να «δουλέψουν» τα φύλλα εργασίας που τους δόθηκαν σε διαδραστικό πίνακα χειριζόμενοι, με την καθοδήγηση της εκπαιδευτικού, τα εργαλεία μάθησης και τις ποικίλες εφαρμογές.
Να επισκεφτούν το Museum of Fine Arts Boston και να περιηγηθούν στα εκθέματά του.
Να επισκεφτούν τη βιβλιοθήκη της περιοχής τους ή του σχολείου τους και να αναγνώσουν βιβλία που παρουσιάζουν τον Μυκηναϊκό Πολιτισμό, όπως:

· Σπ. Ιακωβίδης, Αι μυκηναϊκαί ακροπόλεις, Εκδόσεις Πανεπιστημίου Αθηνών: Αθήνα 1973

· Κ. Δημακοπούλου (επιμ.), Ο Μυκηναϊκός Κόσμος. Πέντε αιώνες πρώιμου ελληνικού πολιτισμού. 1600-1100 π.Χ., Αθήνα 1988

· Ντ. Βασιλικού, Μυκηναϊκός πολιτισμός, Βιβλιοθήκη της εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας αρ.152, Αθήνα 1995

· J. Chadwick, Ο μυκηναϊκός κόσμος, μετάφραση Κ. Ν. Πετρόπουλος, Gutenberg: Αθήνα 1999

· O.T.P.K. Dickinson, Η προέλευση του μυκηναϊκού πολιτισμού, μετάφραση Αθ. Παπαδόπουλος, Ινστιτούτο του Βιβλίου - Α. Καρδαμίτσα: Αθήνα 1999

· C. W. Shelmerdine, "Review of Aegean Prehistory VI: The Palatial Bronze Age of the Southern and Central Greek Mainland" και "Addendum: 1997-1999", στο T. Cullen (εκδ.), Aegean Prehistory. A Review, American Journal of Archaeology Supplement 1, Archaeological Institute of America: Boston 2001, σσ. 329-381

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 1-ΟΜΑΔΑ 1^η :

(Κοινωνική, πολιτική και οικονομική οργάνωση):

Αφού επισκεφτείτε τις ιστοσελίδες

http://www.fhw.gr/chronos/02/mainland/gr/mg/society/index.html

http://www.fhw.gr/chronos/02/mainland/gr/mg/economy/index.html

http://www.fhw.gr/chronos/02/mainland/gr/mg/habitation/index.html

και μελετήσετε προσεκτικά το περιεχόμενό τους και αφού παρατηρήσετε το φωτογραφικό υλικό της ιστοσελίδας που ακολουθεί:

http://users.sch.gr/filologos/aafiles/net/mykinaikos/index.htm πατώντας στην ετικέτα «Στρατιωτική οργάνωση»:

Α) Να συμπληρώσετε την πρώτη άσκηση με κενά και τη δεύτερη άσκηση με την κοινωνική πυραμίδα που βρίσκονται στην παρακάτω διεύθυνση:

http://users.sch.gr/ipap/Ellinikos%20Politismos/Yliko/istoria/ask.Istorias/mikinaikos1.htm

Β) Αφού ανοίξετε τον αποθηκευτικό χώρο του Dropbox(κάντε κλικ στο αντίστοιχο εικονίδιο της συντόμευσης στην επιφάνεια εργασίας), ανοίξτε το φάκελο «Ασκήσεις(Hotpotatoes)» και λύστε το σταυρόλεξο με τίτλο «Κοινωνική, πολιτική, οικονομική οργάνωση» που βρίσκεται στον φάκελο «Μυκηναϊκός κόσμος». Η άσκηση που θα βρείτε έχει την παρακάτω μορφή:

Κοινωνική, πολιτική, οικονομική οργάνωση του μυκηναϊκού κόσμου

Crossword

Complete the crossword, then click on "Check" to check your answer. If you are stuck, you can click on "Hint" to get a free letter. Click on a number in the grid to see the clue or clues for that number.

⁴

⁵

⁶

⁷

⁸

⁹

¹⁰

Check

Across:
2.	Έτσι μπορεί να χαρακτηριστεί η οικονομία των Μυκηναίων με την ίδρυση των ανακτόρων
3.	Υπάρχει και εκεί μυκηναϊκό ανάκτορο
5.	Αυτό το ανακτορικό συγκρότημα έδωσε και την ονομασία στο πολιτισμό
6.	Χαρακτηρίζουμε τις οχυρώσεις
7.	Ήταν και αυτοί βασιλικοί
9.	Έκανε ανασκαφές στην ακρόπολη των Μυκηνών
10.	Πάλι τελευταίοι στην κοινωνική πυραμίδα

Down:
1.	Αυτός βρισκόταν στην κορυφή της κοινωνικής πυραμίδας
2.	Τέτοιος ήταν ο χαρακτήρας της μυκηναϊκής κοινωνίας, εάν λάβουμε υπόψη μας τις ισχυρές οχυρώσεις, τα όπλα που βρέθηκαν στις αρχαιολογικές ανασκαφές και το πλήθος αναπαραστάσεων με πολεμικά θέματα
4.	Σ΄ αυτήν την εποχή έδρασαν
5.	Οι Μυκηναίοι δέχτηκαν απ’ αυτούς επίδραση
8.	Το μυκηναϊκό μεγαλείο δεσπόζει ύστερα από την κατάληψή της

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 1-ΟΜΑΔΑ 2^η:

(Η Γραμμική Β΄-Η εξάπλωση και η κατάρρευση του μυκηναϊκού κόσμου):

Ανοίξτε το φυλλομετρητή Internet Explorer ή το Mozilla Firefox ή το Google Chrome και πληκτρολογώντας στην αναζήτηση: « Η Πύλη για τη ελληνική γλώσσα» ή στη γραμμή διεύθυνσης τη διεύθυνση http://www.greek-language.gr/ , πατήστε στην ετικέτα «Θεωρία και ιστορία», επιλέξτε «Θέματα Ιστορίας» και αναζητήστε μελέτες που αφορούν τη Γραμμική Β΄. Έχετε να επιλέξει ανάμεσα σε 17 εγγραφές . Προαιρετικά σας προτείνεται η εγγραφή: Chadwick, J. 2001.Γραμμική Β. Στο Ιστορία της ελληνικής γλώσσας: Από τις αρχές έως την ύστερη αρχαιότητα, επιμ. Α.-Φ.Χριστίδης, 200-203. Θεσσαλονίκη: Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας & Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών [Ίδρυμα Μανόλη Τριανταφυλλίδη], σελ. 200-201

Εναλλακτικά, μπορείτε να επισκεφτείτε το Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού

http://www.fhw.gr/ ακολουθώντας την πορεία: Κόμβοι ΙΜΕ> Ιστορικοί Κόμβοι> Ελληνική Ιστορία> Επιλέξτε την Εποχή που δημιουργήθηκε ο Μυκηναϊκός Πολιτισμός, τον χώρο στον οποίο πραγματώθηκε, πατήστε στην ετικέτα «Πνευματικά επιτεύγματα» και έπειτα στη γραφή.

Επιπλέον, επισκεφτείτε τη Βικιπαίδεια (www.el.wikipedia.org/ ) και αναζητήσετε το λήμμα «Μυκηναϊκός Πολιτισμός» και διαβάστε το χωρίο για την εξάπλωση και το τέλος του μυκηναϊκού πολιτισμού. Επίσης, μελετήστε και τη γραπτή πηγή : «Οι Μυκηναίοι σε αναζήτηση χαλκού»( C. Mosse & A. Schnapp-Gourbeillon, Επίτομη Ιστορία της αρχαίας Ελλάδας (2000-31 π.Χ.), μτφρ. Λ/ Στεφάνου, σ. 98-99) που θα βρείτε μέσω του χάρτη πλοήγησης στην ενότητα με τίτλο: «Επικοινωνίες μεταξύ των πολιτισμών του Αιγαίου κατά την Εποχή του Χαλκού» της ιστοσελίδας http://users.sch.gr/maritheodo/history-pi/

Έχοντας, λοιπόν, μελετήσει το υλικό που σας προσφέρουν οι παραπάνω κόμβοι:

Α) Συμπληρώστε τον ακόλουθο πίνακα:

ΜΥΚΗΝΑΪΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ:
*ΠΗΓΕΣ ΑΝΤΛΗΣΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ:*
1.
2.
3.
*ΓΛΩΣΣΑ:*
ΑΠΟΚΡΥΠΤΟΓΡΑΦΗΚΕ ΑΠΟ ΤΟΥΣ:
1.
2.
ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΑΠΟΚΡΥΠΤΟΓΡΑΦΗΣΗΣ:

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ:

ΑΝΑΚΤΟΡΑ ΟΠΟΥ ΒΡΕΘΗΚΑΝ ΠΙΝΑΚΙΔΕΣ:
1.
2.
3.
4.

Έπειτα, αφού ανοίξετε την εφαρμογή DiagramDesigner, προσπαθήστε να δημιουργήσετε έναν δικό σας εννοιολογικό χάρτη, δηλαδή προσπαθήστε να «ζωντανέψετε» τον παραπάνω πίνακα δίνοντάς του σχήμα/μορφή(«σάρκα»). Ο εννοιολογικός σας χάρτης θα φέρει τον τίτλο «Μυκηναϊκός Πολιτισμός» και θα βασίζεται στον παραπάνω πίνακα. Είστε ελεύθεροι να κάνετε όποιες επιλογές επιθυμείτε( σχήματα, χρώματα, διάταξη)

Β) Αφού ανοίξετε τον αποθηκευτικό χώρο του Dropbox(κάντε κλικ στο αντίστοιχο εικονίδιο της συντόμευσης στην επιφάνεια εργασίας), ανοίξτε το φάκελο «Ασκήσεις(Hotpotatoes)» και συμπληρώστε την άσκηση με τα κενά με τίτλο «Γραμμική Β΄» που βρίσκεται στον φάκελο «Μυκηναϊκός κόσμος». Η άσκηση που θα βρείτε έχει την παρακάτω μορφή:

Γραμμική Β΄

Gap-fill exercise

Fill in all the gaps, then press "Check" to check your answers. Use the "Hint" button to get a free letter if an answer is giving you trouble. You can also click on the "[?]" button to get a clue. Note that you will lose points if you ask for hints or clues!

Στην [?] οι αρχαιολόγοι ανακάλυψαν ένα πλήθος από πήλινες επιγραφές γραμμένες σε Γραμμική γραφή [?], οι οποίες χρονολογήθηκαν μετά το 1400 π.χ., περίοδο της υποτιθέμενης κατάληψης της Κρήτης από τους [?]. Παρόμοιες επιγραφές βρέθηκαν και στη μεσσηνιακή Πύλο. Το 1952 οι Βρετανοί Μάικλ και Τζον αποκρυπτογράφησαν τη γραφή των πινακίδων, τη Γραμμική Β. Τότε διαπιστώθηκε ότι η γλώσσα των πινακίδων ήταν . Νεότερες ανασκαφές έφεραν στο φως πινακίδες με τη Γραμμική Β στη Θήβα, στις [?], στην Τίρυνθα και στα Χανιά. Η γραφή των πινακίδων είναι , δηλαδή κάθε σύμβολο αποδίδει μια συλλαβή (πα, τα, ρο, μα, ). Το ίδιο συμβαίνει και με τη Γραμμική γραφή Α της [?], η οποία ακόμη δεν έχει αποκρυπτογραφηθεί [...] Η προέλευση της Γραμμικής γραφής Β αποτέλεσε αντικείμενο πολλών συζητήσεων. Διαμορφώνονται δύο αντίθετες απόψεις: είτε η Γραμμική Β γεννήθηκε στην Ελλάδα και μεταφέρθηκε στην Κρήτη, είτε προήλθε από τη Α στην Κρήτη και αργότερα πέρασε στην Ελλάδα.

Check Hint

Β) Φανταστείτε ότι είστε τέσσερις Μυκηναίοι πολίτες του 12^ου αι.π.Χ και ζείτε την καταστροφή των ανακτόρων, των ακροπόλεων και των οικισμών. Ο ένας είναι έμπορος, ο άλλος γραφιάς στο ανάκτορο, ο άλλος γεωργός και ο άλλος στρατιώτης. Αφού μοιράσετε μεταξύ σας τους ρόλους, να παρουσιάσετε σύντομα σε μορφή ημερολογίου τους λόγους που πιστεύετε ότι παράκμασε ο πολιτισμός σας και τις επιπτώσεις που έχει αυτό στην επαγγελματική σας ενασχόληση. Στα κείμενα που θα δημιουργήσετε μπορείτε να επικολλήσετε εικόνες ή ακόμα και να σχεδιάσετε εικόνες χρησιμοποιώντας από τα βοηθήματα του Microsoft Office τη ζωγραφική. Οι σελίδες ημερολογίου θα πληκτρολογηθούν από το γραμματέα της ομάδας στον επεξεργαστή κειμένου του Microsoft Office.

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 2-ΟΜΑΔΑ 1^η:

Επισκεφτείτε την ιστοσελίδα:

http://www.netschoolbook.gr/digimycenae.html και παρατηρήστε προσεκτικά το εικονογραφικό υλικό που αφορά τη μυκηναϊκή αρχιτεκτονική.

Έπειτα , επισκεφτείτε την ιστοσελίδα

https://maps.google.gr/maps/ms?msid=211419342126971463142.0004cb298aefc2e4f6eb7&msa=0&ll=37.230328,23.565674&spn=4.399241,10.821533 περιηγηθείτε στα ανάκτορα των Μυκηνών , της Τίρυνθας, της Πύλου μέσω του metis. Επίσης, δείτε το Θησαυρό του Ατρέα και τον τάφο της Κλυταιμήστρας στις Μυκήνες, καθώς και τον θολωτό τάφο του Μινύου στον Ορχομένο.

Επισκεφτείτε τις ιστοσελίδες:

http://users.sch.gr//ipap/Ellinikos%20Politismos/Yliko/istoria/a-2-4-mikinaikos-Politismos.htm για να παρακολουθήσετε μια εικονική αναπαράσταση του ανακτόρου της Πύλου και την ιστοσελίδα του Ιδρύματος Μείζονος Ελληνισμού

για να ενημερωθείτε για τα μυκηναϊκά ανάκτορα. Στην ιστοσελίδα του Ιδρύματος Μείζονος Ελληνισμού ακολουθώντας την πορεία Κόμβοι ΙΜΕ> Ιστορικοί Κόμβοι> Ελληνική Ιστορία και κάνοντας τις κατάλληλες επιλογές ως προς το χρόνο και το χώρο που μελετάτε, οδηγηθείτε στην «κατοίκηση» και στα «ανάκτορα».

Έπειτα, προσπαθήστε να φέρετε σε πέρας τις ακόλουθες ασκήσεις:

Α) Παρατηρώντας τις παρακάτω κατόψεις, να αναφερθείτε στις διαφορές του μυκηναϊκού και μινωικού ανακτόρου. Επίσης, στην κάτοψη του μυκηναϊκού ανακτόρου να σημειώσετε το μέγαρο.

Κάτοψη μυκηναϊκού ανακτόρου

Κάτοψη μινωικού ανακτόρου

Β) Υποθέστε ότι είστε δούλοι στην Ύστερη Εποχή του Χαλκού και ζείτε στην ηπειρωτική Ελλάδα. Ο άνακτας σας ανέθεσε να κατασκευάσετε έναν θολωτό τάφο. Να αναφέρετε σε μια σύντομη παράγραφο ποια είναι τα βασικά χαρακτηριστικά του θολωτού τάφου τα οποία δεν πρέπει με τίποτα να λείπουν από την κατασκευή σας. Έπειτα, προσπαθήστε να κάνετε ένα πρόχειρο σχέδιο του θολωτού τάφου που θα κατασκευάσετε προκειμένου να το δείξετε στους αυλικούς για να προωθηθεί για έγκριση από τον άνακτα. Για το σχέδιό σας χρησιμοποιήστε το βοήθημα της ζωγραφικής από Microsoft Office.

Γ) Επισκεφτείτε το διαδραστικό χάρτη του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού που βρίσκεται στη διεύθυνση

http://odysseus.culture.gr/map/CulturalMap_gr/cultural_map_gr.html . Πατήστε στα μνημεία και αναζητήστε το Ανάκτορο των Μυκηνών. Έπειτα, επιλέγοντας την ένδειξη «περισσότερα…» να αναφέρετε και να παρουσιάσετε χρησιμοποιώντας την εφαρμογή Microsoft Power Point ή Prezi τέσσερα(4) μνημεία του αρχαιολογικού χώρου.

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 2-ΟΜΑΔΑ 2^η:

(Μυκηναϊκή Τέχνη και θρησκεία)

Αφού επισκεφτείτε τις ιστοσελίδες:

http://www.namuseum.gr/collections/prehistorical/mycenian-gr.html

http://www.britishmuseum.org/research/collection_online/search.aspx?searchText=mycenaean&images=true&page=1

http://www.getty.edu/art/collectionSearch/collectionSearch?qt=+mycenaean&x=21&y=7&res=10&pg=1

και την ιστοσελίδα του Ιδρύματος Μείζονος Ελληνισμού που αναφέρεται γενικά στην Θρησκεία και την Τέχνη της Μυκηναϊκής Ελλάδας και αφού λάβετε υπόψη σας το παράθεμα της σ. 30 του σχολικού βιβλίου με τίτλο: «Ο Μινωικός πολιτισμός επηρεάζει τους Μυκηναίους» προσπαθήστε να διεκπεραιώσετε τις ακόλουθες ασκήσεις:

Α) Πατήστε στο εικονίδιο του Internet Explorer που βρίσκεται στην γραμμή εργασιών για να ανοίξετε την ιστοσελίδα:

http://www.harvardartmuseums.org/art/search?search_api_aggregation_1=mycenaean

Αφού περιηγηθείτε στις σελίδες του φωτογραφικού υλικού, επιλέξτε 12 αντικείμενα που σας έκαναν εντύπωση(3 ο καθένας σας), πατήστε το κουμπί «add to lightbox» και έπειτα πατήστε «save» προκειμένου να δημιουργηθεί αυτόματα παρουσίαση. Ανοίξτε την παρουσίαση που σώσατε στην επιφάνεια εργασίας και προσθέστε ο καθένας σας από 3 διαφάνειες σε καθεμιά από τις οποίες θα δίνει πληροφορίες για το αρχαιολογικό εύρημα(Χρονολογία, τύπος, χρώματα, σχέδια, αναπαράσταση).

Β) Επισκεφτείτε την ιστοσελίδα

http://users.sch.gr//ipap/Ellinikos%20Politismos/Yliko/istoria/ask.Istorias/mikinaikos4.htm

Συναρμολογήστε τα τρία παζλ και ταιριάξτε τα ζεύγη.

Γ) Χωριστείτε σε δύο ζεύγη. Στο ένα ζεύγος ο ένας από εσάς θα υποδυθεί έναν μυκηναίο αυλικό που θέλει να ζωγραφιστούν οι τοίχοι του δώματός του και ο άλλος θα είναι ο τεχνίτης-καλλιτέχνης που θα εκτελέσει την εργασία. Στο άλλο ζεύγος ο ένας από εσάς θα υποδυθεί την πλούσια φιλάρεσκη μυκηναία που επιθυμεί να κατασκευάσει ο τεχνίτης κάποια εντυπωσιακά κοσμήματα γι΄ αυτήν. Θα δημιουργήσετε λοιπόν το κάθε ζεύγος από έναν διάλογο. Στους διαλόγους θα συζητήσετε για τα υλικά που θα χρησιμοποιηθούν, τα μοτίβα, για την προέλευση των υλικών( υποθέστε ότι δεν υπάρχει επάρκεια στο μέρος όπου μένετε), για το βαθμό που σας έχει επηρεάσει η επαφή σας με το μινωικό πολιτισμό, για τις παραστάσεις . Ο γραμματέας θα πληκτρολογήσει τα κείμενα στο Word. Αν, όμως, επιθυμείτε, μπορείτε χρησιμοποιώντας την εφαρμογή ToonDoo (πατήστε στο tools>ToonDoo Maker), να δημιουργήσετε cartoon και να προσθέσετε τους διαλόγους. Ενδεικτικά, ακολουθεί ένα μικρό δείγμα ως αρχή του δεύτερου διαλόγου. Είστε ελεύθεροι να χρησιμοποιήσετε και χαρακτήρες του ζωικού βασιλείου. Για να χρησιμοποιήσετε τις δυνατότητες του προγράμματος, κάντε πρώτα εγγραφή(register).

βλ. ανάρτηση με τίτλο: "Παράδειγμα με την εφαρμογή ToonDoo για δραστηριότητα του διδακτικού σεναρίου στην ιστορία"

ΚΟΙΝΟ ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ( ΚΑΙ ΓΙΑ ΤΙΣ ΔΥΟ ΟΜΑΔΕΣ):

Α) Γυρίστε το χρόνο πίσω, γύρω στο 11^ο αι. π. Χ. Υποθέστε ότι ζείτε στην Πύλο. Τίποτα δεν έχει καταστραφεί. Ούτε Δωριείς ήρθαν, ούτε το κράτος των Χετταίων καταστράφηκε, ούτε εσωτερικές έριδες κλόνισαν την περιοχή σου. Πώς πιστεύετε ότι θα εξελισσόταν ο μυκηναϊκός κόσμος, εάν δεν κατέρρεε; Γράψτε σύντομα τις σκέψεις σας αναλογιζόμενοι το χαρακτήρα της μυκηναϊκής κοινωνίας και φρεσκάροντας στη μνήμη σας το χάρτη της σ.32 του σχολικού βιβλίου.

Β) Ανοίξτε την εφαρμογή Youtube, στο πλαίσιο της αναζήτησης πληκτρολόγησε «Ο Θησαυρός του Ατρέα». Παρακολουθήστε το δίλεπτο βίντεο(εμφανίζεται πρώτο) που φέρει τη διεύθυνση http://www.youtube.com/watch?v=_DST1dSmEVU. Έπειτα, πληκτρολογήστε στο Word ένα σύντομο κείμενο που να περιγράφει λεπτομερώς έναν θολωτό τάφο. Στη συνέχεια ανοίξτε το Movie Maker, φορτώστε(add) το βίντεο, μηδενίστε τη φωνή, προσθέστε το δικό σας κείμενο, κάντε όποιες επιλογές θέλετε(animations), μην ξεχάσετε να το αποθηκεύσετε ως ταινία, ανέβαστέ το στο ιστολόγιο του σχολείου ή στο κοινό φάκελο του dropbox.

Γ) Υποθέστε ότι είστε Μυκηναίοι ταξιδιωτικοί πράκτορες(!), εν έτει 1358π.Χ. και θέλετε να δημιουργήσετε μία αφίσα για να προσελκύσετε επισκέπτες/τουρίστες στις Μυκήνες. Ανοίξτε, λοιπόν, την εφαρμογή Sumopaint και σχεδιάστε μία αφίσα. Στην επιφάνεια εργασίας του υπολογιστή σας υπάρχει φάκελος με την ονομασία «Μυκηναϊκός Πολιτισμός» που περιέχει εικονιστικό υλικό, που έχετε τη δυνατότητα να χρησιμοποιήσετε εάν επιθυμείτε. Είστε ελεύθεροι να αφήσετε τη φαντασία σας να… ελευθεριάσει! Μην ξεχάσετε να αποθηκεύσετε τη δημιουργία σας ως εικόνα( *jpg). Παρακάτω σας παρουσιάζω τη δική μου ταπεινή δημιουργία/πρόταση:βλ. ανάρτηση με τίτλο: "Παράδειγμα από την εφαρμογή Sumopaint για δραστηριότητα του διδακτικού σεναρίου στην ιστορία"

6. ΚΡΙΤΙΚΗ:

Προβλήματα που ενδέχεται να προκύψουν και πιθανές λύσεις:

Επειδή πολλές φορές υπάρχουν προβλήματα με τη σύνδεση στο διαδίκτυο προτείνεται να υπάρχει το υλικό(φωτογραφίες και κείμενα) σε ειδικό φάκελο σε κάθε σταθμό εργασίας.

7. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:

Έντυπη μορφή:

Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, ΔΕΠΠΣ – ΑΠΣ Ιστορίας

Ματσαγγούρας Η.(1998). Στρατηγικές Διδασκαλίας, Αθήνα :GUTENBERG

Σχολικό Εγχειρίδιο Ιστορίας Α΄ Γυμνασίου(βιβλίο μαθητή) Σχολικό Εγχειρίδιο Ιστορίας Α΄ Γυμνασίου( βιβλίο καθηγητή)

Κόμης, Β.(2004). Εισαγωγή στις Εκπαιδευτικές Εφαρμογές των ΤΠΕ, (σελ. 71‐109). Αθήνα: Εκδ. Νέων Τεχνολογιών.

Ράπτης, Α., & Ράπτη, Α.(2007). Μάθηση και Διδασκαλία στην Εποχή της Πληροφορίας: Ολική Προσέγγιση. Τόμος Α’, (σελ. 75‐ 140). Αθήνα: Αριστοτέλης Ράπτης

Παρασκευόπουλος Σ- Κορφιάτης Κ., Περιβαλλοντική Εκπαίδευση, θεωρίες και μέθοδοι, εκδ. Χριστοδουλίδης, Θεσσαλονίκη, 2003.

Δικτυογραφία:

http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%93%CF%81%CE%B1%CE%BC%CE%BC%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%92

(Τελευταία επίσκεψη στις 9/9/2013, ώρα:10:00μ.μ από Νίκου Ε. Ελένη)

http://www.youtube.com/watch?v=nMlF1C1tc-w

(Τελευταία επίσκεψη στις 9/9/2013, ώρα:10:05μ.μ από Νίκου Ε. Ελένη)

http://www.harvardartmuseums.org/art/search?search_api_aggregation_1=mycenaean

(Τελευταία επίσκεψη στις 9/9/2013, ώρα:10:08μ.μ από Νίκου Ε. Ελένη)

http://www.britishmuseum.org/research/collection_online/search.aspx?searchText=mycenaean&images=true&page=1

(Τελευταία επίσκεψη στις 9/9/2013, ώρα:10:15μ.μ από Νίκου Ε. Ελένη)

http://www.getty.edu/art/collectionSearch/collectionSearch?qt=+mycenaean&x=21&y=7&res=10&pg=1

(Τελευταία επίσκεψη στις 9/9/2013, ώρα:10:18μ.μ από Νίκου Ε. Ελένη)